آزادی ایران

حيدر بابا۳

حيدربابا ، شيطان بيزى آزديريب

محبتى اوْرکلردن قازديريب
قره گوْنوْن سرنوشتين يازديريب
ساليب خلقى بير-بيرينن جانينا
باريشيغى بلشديريب قانينا

ترجمه:
شيطان زده است گول و زِ دِه دور گشته ايم
کنده است مهر را ز دل و کور گشته ايم
زين سرنوشتِ تيره چه بى نور گشته ايم
اين خلق را به جان هم انداخته است ديو
خود صلح را نشسته به خون ساخته است ديو

ترجمه دکتر ثروتیان شیواست ولی من هم ترجمه ای را برای این قسمت پیشنهاد میکنم

در سرنوشت غرق فریب و بیداد
در قلب ما از کینه هاست فریاد
حیدر بابا شیطان فریبمان داد
مردم بضد هم شده  دم بدم
آشتی شده اسیر ظلم و ستم

گؤز ياشينا باخان اوْلسا ، قان آخماز
انسان اوْلان بئلينه خنجر  تاخماز
آمما حئييف کوْر توتدوغون بوراخماز
بهشتيميز جهنّم اوْلماقدادير !
ذى حجّه ميز محرّم اوْلماقدادير !

ترجمه:
هرکس نظر به اشک کند شَر نمى کند
انسان هوس به بستن خنجر نمى کند
بس کوردل که حرف تو باور نمى کند
فردا يقين بهشت ، ‌جهنّم شود به ما
ذيحجّه ناگزير ،‌ محرّم شود به ما

خزان يئلى يارپاخلارى تؤکنده
بولوت داغدان يئنيب ، کنده چؤکنده
شيخ الاسلام) گؤزل سسين چکنده)
نيسگيللى سؤز اوْرکلره دَيَردى
آغاشلار دا آللاها باش اَيَردى


ترجمه:

هنگامِ برگ ريزِ خزان باد مى وزيد
از سوى کوه بر سرِ دِه ابر مى خزيد
با صوت خوش چو (شيخ) مناجات مى کشيد
دلها به لرزه از اثر آن صلاى حق
خم مى شدند جمله درختان براى حق

شيخ السلام اسم يك فرد حقيقي است كه احتمالا معمم بوده است.

داشلى بولاخ) داش-قومونان دوْلماسين !)
باخچالارى سارالماسين ، سوْلماسين !
اوْردان کئچن آتلى سوسوز اولماسين !
دينه : بولاخ ، خيرون اوْلسون آخارسان
افقلره خُمار-خُمار باخارسان

ترجمه:

داشلى بُولاخ) مباد پُر از سنگ و خاک و خَس)
پژمرده هم مباد گل وغنچه يک نَفس
از چشمه سارِ او نرود تشنه هيچ کس
اى چشمه ، خوش به حال تو کانجا روان شدى
چشمى خُمار بر افقِ آسمان شدى

داشلي بولاخ) اسم يك چشمه اي است كه در ده مورد)

 نظر شهريار جاري است ترجمه لغوي اسم آن چشمه سنگي ميشود.

حيدر بابا ، داغين ، داشين ، سره سى
کهليک اوْخور ، داليسيندا فره سى
قوزولارين آغى ، بوْزى ، قره سى
بير گئديديم داغ-دره لر اوزونى
اوْخويئديم‌ : « چوْبان ، قيتر قوزونى »

ترجمه:

حيدربابا ،‌ ز صخره و سنگت به کوهسار
کبکت به نغمه ، وز پيِ او جوجه رهسپار
از برّة سفيد و سيه ، گله بى شمار
اى کاش گام مى زدم آن کوه و درّه را
مى خواندم آن ترانة « چوپان و برّه » را

حيدر بابا ، سولى يئرين دوْزوْنده
بولاخ قئنير چاى چمنين گؤزونده
بولاغ اوْتى اوْزَر سويون اوْزوْنده
گؤزل قوشلار اوْردان گليب ، گئچللر
خلوتليوْب ، بولاخدان سو ايچللر

ترجمه:


در پهندشتِ (سُولى يِئر) ، آن رشک آفتاب
جوشنده چشمه ها ز چمنها ،‌ به پيچ و تاب
بولاغ اوْتى) شناورِ سرسبز روى آب)
زيبا پرندگان چون از آن دشت بگذرند
خلوت کنند و آب بنوشند و بر پرند

سُولى يِئر) نام محلي است و ترجمه لغوي آن اسم محله)

 پر آب ميشود.بولاغ اوتي اسم يك نوع سبزي خوراكي

است ترجمه لغوي آن سبزي چشمه ميشود.

بیچين اوْستى ، سونبول بيچن اوْراخلار
ايله بيل کى ، زوْلفى دارار داراخلار
شکارچيلار بيلديرچينى سوْراخلار
بيچين چيلر آيرانلارين ايچللر
بيرهوشلانيب ، سوْننان دوروب ، بيچللر

ترجمه:

وقتِ درو ،‌ به سنبله چين داسها نگر
گويى به زلف شانه زند شانه ها مگر
در کشتزار از پىِ مرغان ،‌ شکارگر
دوغ است و نان خشک ، غذاى دروگران
خوابى سبک ، دوباره همان کارِ بى کران

حيدربابا ، کندين گوْنى باتاندا
اوشاقلارون شامين ئييوب ، ياتاندا
آى بولوتدان چيخوب ، قاش-گؤز آتاندا
بيزدن ده بير سن اوْنلارا قصّه ده
قصّه ميزده چوخلى غم و غصّه ده

ترجمه:

حيدربابا ،‌ چو عرصة خورشيد شد نهان
خوردند شام خود که بخوابند کودکان
وز پشتِ ابر غمزه کند ماه آسمان
از غصّه هاى بى حدِ ما قصّه ساز کن
چشمان خفته را تو بدان غصّه باز کن

قارى ننه) گئجه ناغيل دييَنده)
کوْلک قالخيب ، قاپ-باجانى دؤيَنده
قورد گئچينين شنگوْلوْسون يينده
من قاييديب ، بيرده اوشاق اوْلئيديم
بير گوْل آچيب ، اوْندان سوْرا سوْلئيديم

ترجمه:

قارى ننه) چو قصّة شب ساز ميکند)
کولاک ضربه اى زده ، در باز مى کند
با گرگ ، (شَنگُلى) سخن آغاز مى کند
اى کاش بازگشته به دامان کودکى
يک گل شکفتمى به گلستان کودکى

قارى ننه)  خانم پير و مسن است )

كه براي كودكان قصه شب ميگويد تا بخوابند و

 ترجمه لغوي اين اسم مستعار مادرپیر قصه گو ميشود.
شنگلي) اشاره به داستان گرگ و ربودن بچه هاي بز است.)

 گرگ كه خود را به شكل بز با آرد سفيد كرده است

 بدر خانه بز آمده و از (شنگلي) ميخواهد در را باز

 كند تا آب و غذا را به داخل خانه بياورد.